U bevindt zich hier: Uitspraak  
UITSPRAAK
Gebruikte
symbolen

e: a: i: o:  lange klinkers zoals in het Nederlands.

a  korte "a" zoals in het Nederlands, maar scherper uitgesproken.

i  korte onbeklemtoonde "i", uitgesproken zoals in het Nederlands met gespreide lippen en vooraan in de mond.

ɪ  beklemtoonde korte klinker "i", uitgesproken zonder gespreide lippen en niet vooraan in de mondholte, een tussenvorm tussen een Nederlandse korte "i" en een doffe "e", maar toch dichter bij de "i"-klank. (Deze uitspraak komt soms ook voor bij een onbeklemtoonde "i".)

ai  de geschreven tweeklank "ei" spreekt men uit als "ai".

u:  lang uitgesproken Nederlandse "oe" als in "koe".

u  kort uitgesproken Nederlandse "oe".

y:  lang uitgesproken Nederlandse "u". Geschreven is dit "ü".

y  kort uitgesproken Nederlandse "u". Geschreven is dit "ü".

ɛ:  lang uitgesproken als een lange vuile Nederlandse "ei" (de eind-"i" niet uitspreken). Dit komt bij de "ä" voor.

ɛ  kort uitgesproken Nederlandse "e" zoals in de Nederlandse woorden "weg, pech". Dit komt veel voor bij de geschreven Duitse "e" en bij de "ä".

ə  doffe "e" zoals in het Nederlands.

ø  uitgesproken als het Nederlandse "eu" in "beuk". Komt voor bij de geschreven "ö".

œ  uitgesproken als het Franse uitgesproken "eu" in "jeune, coeur". Komt voor bij de geschreven en kort uitgesproken "ö".

ɐ  een "r" op het einde van een woord of een lettergreep. Indien aan deze "r" een doffe "e" voorafgaat, valt deze "e" in de uitspraak weg. De uitspraak is een soort doffe "e" die zeer kort wordt uitgesproken en gebonden wordt aan de uitspraak van de vorige letter met een lichte toonverlaging.

r  een zeer rollende "r" die uitgesproken wordt achteraan tegen de keelholte, waarbij de tong achterwaarts geduwd wordt zodat de keelholte meer gesloten wordt.

kh ph th  een "k", "p" of "t" die aangeblazen wordt (geaspireerd) door er een "h" onmiddellijk erop uit te spreken. Dit gebeurt indien er een klinker op volgt, ook indien er een doffe "e" op volgt.

k p t  een "k", "p" of "t" uitgesproken zoals in het Nederlands, zonder aan te blazen. Dit gebeurt indien er geen klinker op volgt.

f, d, b  een "f", "d" of "b" uitgesproken zoals in het Nederlands. De "d" en "b" worden zoals in het Nederlands uitgesproken als een "t" en "p" op het einde van een woord of voor een medeklinker.

n  een "n" uitgesproken zoals in het Nederlands, maar langer aanhalen.

v  Elke geschreven "w" waarbij de bovenste snijtanden lichtjes op de onderlip worden geplaatst en een Nederlandse "v" uitgesproken wordt die enigszins overneigt naar een "w". Een zuivere "w"-uitspraak is echter geen fout, men vermijdt het echter best.

ʃ  Elke geschreven "sch" wordt uitgesproken zoals in het Franse woorden "chemin, chat".

ŋ  een "ng" zoals in het Nederlandse “lang”

ç  een "ch" zoals in het Nederlandse "wicht, zucht". Ook de geschreven "g" in de woorduitgang "-ig" wordt op deze wijze uitgesproken.

x  een "ch" na klinkers, uitgezonderd na een "i" of een "u". Daarbij klinkt de "ch" iets meer naar het bovenste gedeelte van de mondholte toe.

g  Een geschreven "g", uitgesproken als de "g" in het Franse woorden "gare, garçon". Steeds in het begin van een Duits woord of er midden in. Op het einde van een woord of een lettergreep wordt de geschreven "g" uitgesproken als een "k".

UITSPRAAK VAN DE 'E'

Uitspraak andere letters
A  B  C  D  E  G  H   I  K  L  N 
                     
O  P  R  S  T  U  V  W  Y  Z   

 

Uitspraak twee opeenvolgende klinkers
Uitspraak alfabet
Klemtoon van een woord


Uitspraak E

In het onderstaande is de klemtoon van een woord met meerdere lettergrepen weergegeven door een onderlijnde klinker.
De uitspraak van het volledige woord is weergegeven in (groen) fonetisch schrift, waarvoor een verklaring in de linker menukolom.

De "e" wordt veelal uitgesproken zoals de Nederlandse 'e'.

Lange klinkers:

Wanneer spreekt men een klinker lang uit en wanneer niet? Hier zijn wel een aantal regels, maar toch ook talrijke uitzonderingen. Regels:

Volgt op de beklemtoonde klinker maar één medeklinker (uitgezonderd x) in de lettergreep, dan spreekt men deze lang uit. Voorbeelden met de lange klinker "e" (fonetisch een e: met een dubbelpunt):

    dem [de:m]
    den [de:n]
    der [de:ɐ]
    er [e:ɐ]
    neben [ne:bn]
    regnen [re:gnən]
    lesen [le:zn]
    lepra [le:pra]
    Allegro [ale:gro]
    der Weg [de:ɐ ve:k]
    Wermut [ve:ɐmu:t]
    Beschwerde [bəʃve:ɐdə]
    Herde [he:ɐdə]

Bovendien wordt de beklemtoonde "e" lang uitgesproken voor "th", "ph" en voor een andere klinker. Voorbeelden: 

    Ephraim [e:fraim]
    Tethys [the:thys]
    Andreas [andre:as]

De "e" wordt lang uitgesproken, indien ze op het woordeinde staat en de klemtoon heeft. Voorbeelden: 

    Ade [ade:]
    Akme [akme:]
    je [je:]

Maar... bij elke klinker zijn er tal van uitzonderingen, en deze dient u weer uit ervaring te weten! Voorbeelden met de lang uitgesproken klinker 'e':

    Erde [e:ɐdə]
    erst [e:ɐst]
    Schwert [ʃve:ɐt]
    Wert [ve:ɐt]
    werden [ve:ɐdn]
    Erz [e:ɐts]
    nebst [ne:pst]
    stets [ʃthe:ts]
    Krebs [kre:ps]
    Keks [khe:ks]

Korte klinkers:

In alle andere gevallen wordt een beklemtoonde klinker kort uitgesproken en klinkt de "e" zoals in de Nederlandse woorden "weg, snel" (fonetisch weergegeven door een ɛ). Een niet beklemtoonde 'e' wordt dof uitgesproken en fonetisch weergegeven door een ə.
Aandachtspunt: er zijn heel wat gevallen waarbij de beklemtoonde 'e' kort uitgesproken wordt, hoewel schijnbaar de bovenstaande regels voor de lange uitspraak voldaan zijn. Voorbeelden van korte 'e':

    des [dɛs]
    es [ɛs]
    etliche [ɛ:tlɪçə]
    Berg [bɛrk]
    weg [vɛk] = adjectief (substantief "der Weg" met lange "e")
    Hexe [hɛksə]
    Chef [ʃɛf]
    Herberge [hɛrbɛrgə]
    Herzog [hɛrtso:k]
    Hotel [hothɛl]

Bij vreemde woorden spreekt men de "e" halflang uit; aldus de uitspraak van een Nederlandse lange "e", maar dan iets korter, fonetisch weergegeven door een e. Voorbeelden:

    Demonstration [demonstratsio:n]
    Video [vi:deo]
    Vehikel [vehi:khl]
    Theater [the-a:thɐ]
    Zeremonie [tseremoni:]
    reell [re-ɛll]
    Idealist [ide-aliɪst]
    Szenario [stsena:rio]
    Telefon [thelefo:n]
    Methan [metha:n]

Dof uitgesproken "e":

Men spreekt de 'e' dof uit in de voorvoegsels "be-" en "ge-", precies zoals in het Nederlands, fonetisch weergegeven door een ə. Maar men mag in deze gevallen de 'e' ook hel uitspreken als een lange klinker, vaak als men accent wil leggen op voorvoegsel "be-" of "ge-". Voorbeelden van doffe 'e':

    beabsichtigen [bəapzɪçthɪgn]
    Bedienung [bədi:nuŋ]
    Beleg [bəle:k]
    Getreide [gətraidə]
    gesund [gəzunt]
    Gehirn [gəhɪrn]

In tegenstelling tot het Nederlands spreekt men in het Duits de 'e' in het voorvoegsel "ver-" steeds uit als een korte en helle 'e', nooit als een doffe 'e'. Voorbeelden:

    Verbraucher [fɛɐbrauxɐ]
    Vernunft [fɛɐnunft]
    verraten [fɛɐra:thn]
    verwalten [fɛɐvalthn]

Ook in de voorvoegsels "er-, ent-, her-, zer- " spreekt men de "e" hel uit (de "her- " wordt lang uitgesproken indien er de klemtoon op ligt). Voorbeelden

    ermächtigen [ɛɐmɛçthɪgn]
    entmutigen [ɛntmu:thɪgn]
    herstellen [he:ɐʃthɛlən]
    zerlegen [tsɛɐle:gn]

Bij Noord-Duitse plaatsnamen worden alle "e"-'s zonder klemtoon dof uitgesproken, ook al volgen er meerdere "e"-'s in opeenvolgende lettergrepen. Voorbeelden:

    Ilsede [ɪlzədə]
    Meschede [mɛ:ʃədə]
    Sibesse [zi:bəsə]
    Ennepe [ɛnəphə]

 

Het wegvallen de doffe 'e' in een woorduitgang

De "e" wordt dof uitgesproken in de woorduitgangen en vervoegings- of verbuigingsuitgangen zoals in "-el, -em, -en, -er, -et".  Maar... deze doffe "e" wordt ENKEL EN ALLEEN uitgesproken:

Bij uitgang "-em" voor of achter een klinker, of achter de medeklinkers "p, b, t, d, k, g, m, n, l, r".

Bij uitgang "-en" voor of achter een klinker, of achter de medeklinkers "m, n, l, r, j" en in het achtervoegsel "-chen".

Bij uitgang "-el" voor of achter een klinker, of achter de medeklinker "r".

Bij uitgang "-er" wordt de doffe "e" nooit uitgesproken, en spreekt men de "r" - zoals steeds op het einde van een woord of lettergreep - uit als een heel korte en meer dan half ingeslikte doffe "e" met een toonsverlaging, fonetisch weergegeven door een ɐ (zie uitspraak van de R).

Voorbeelden met of zonder uitspraak van deze doffe "e" in de woorduitgang:

    tiefem [thi:fm]
    Cochem [kho:xm]
    scheuen [ʃoiən]
    nahem [na:əm]
    haben [ha:bn]
    lachen [laxn]
    nahen [na:ən]
    Wahlen [va:lən]
    Pudel [phu:dl]
    Himmel [hɪml]
    Pleuel [ploiəl]
    Varel [fa:rəl]
    Verrater [fɛɐra:thɐ]
    Wasser [vasɐ]

De klinker "ee":

De dubbele "ee" komt niet vaak voor in Duitse of verduitste woorden. Indien wel, wordt de beklemtoonde "ee" lang en de onbeklemtoonde "ee" halfkort uitgesproken. (Maar bij niet verduitste woorden uit een vreemde taal gebruikt men de taaleigen uitspraak.) Voorbeelden van Duitse "ee":

    Frikassee [frikhase:]
    Idee [ide:]
    See [ze:]
    leer [le:ɐ]
    Kanapee [khanaphe]
    Porree [phore]

De klinker "eh":

Een "h" na een klinker veroorzaakt steeds een lange uitspraak van deze klinker en kan beschouwd worden als deel ervan. Voorbeelden:

    gehen [ge:ən]
    Reh [re:]
    Wehr [ve:ɐ]

De klinker "ei":

Een "ei" is een tweeklank en wordt steeds als "ai" uitgesproken. (Maar bij niet verduitste woorden uit een vreemde taal gebruikt men de taaleigen uitspraak.) Voorbeelden van Duitse "ei":

    mein [main]
    Bein [bain]
    Sauerei [zauərai]

De klinker "eih":

Een "eih" is een tweeklank en wordt steeds als "ai" uitgesproken, versterkt lang uitgesproken door de toevoeging van "h". Voorbeelden:

    Weihnachten [vainaxthn]
    weihen [vaiən]

De klinker "eu":

Een "eu" is een tweeklank en wordt steeds als "oi" uitgesproken. (Maar bij niet verduitste woorden uit een vreemde taal gebruikt men de taaleigen uitspraak.) Voorbeelden van Duitse "eu":

    heute [hoithə]
    neun [noin]
    Rheuma [roima]

De klinker "ey":

Een "ey" is een tweeklank en wordt steeds als "ai" uitgesproken in Duitse of verduitste woorden. (Maar bij niet verduitste woorden uit een vreemde taal gebruikt men de taaleigen uitspraak.) Voorbeelden van Duitse "ey":

    Meyer [maiɐ]
    Ceylon [tsailon]

Uitspraak andere letters
A  B  C  D  E  G  H   I  K  L  N 
                     
O  P  R  S  T  U  V  W  Y  Z   



 

Alle gegevens baseren zich op Dudens "Das Aussprachewörterbuch", zie referentiewerken. Verantwoordelijkheid voor layout: Sebastian Norbert Hope, Niedersachsen, Deutschland (zie contact).